Alfabet hiszpański
Naszą przygodę z hiszpańskim zaczniemy od nauki alfabetu. Nie różni się on znacząco od polskiego, większość literek jest ta sama. Czasem jedynie wymawiamy je inaczej, jak np. j czytamy jak polskie h, a za to h nigdy nie wymawiamy. Należy jednak podkreślić, że już samo opanowanie przedstawionych poniżej reguł pozwala poprawnie czytać po hiszpańsku! Inaczej niż np. w języku angielskim, gdzie jest wiele zasad, a każde słówko czyta się inaczej niż pisze- w hiszpańskim zasady są proste. Dlatego musimy się bardzo przyłożyć do lekcji czytania liter po hiszpańsku. Przy okazji: litera to po hiszpańsku la letra.
Jedyny problem, jaki możecie napotkać to regionalne różnice w wymowie. Musimy pamiętać, że język "żyje" dzięki ludziom, którzy się nim posługują i wraz z nimi wciąż ewoluuje. Nie ma jednej poprawnej wymowy, nawet w poszczególnach regionach Hiszpanii spotkacie się ze znaczącymi, niekiedy, różnicami. Tutaj zajmiemy się standardową, hiszpańską wymową. Z poszczególnymi akcentami oswoicie się z czasem, słuchając nagrań z różnych krajów hiszpańskojęzycznych.
Poniżej znajdziemy alfabet, informację jak czytamy poszczególne litery i przykłady prostych słówek, które pomogą nam zapamiętać wymowę. Oprócz tego zamieszczamy krótki komentarz na temat kolejnych literek, np. częstotliwość występowania. Zamieszczamy tu też informację jak czytać alfabet. Ta umiejętność jest potrzebna, gdy np. musimy przeliterować jakiemuś Hiszpanowi nasze trudne, polskie nazwisko.
Ok, przejdźmy już do konkretów, czas na alfabet:
a a
| playalto | wysoki |
| playel alma | dusza |
Zwykła literka, wymawiana jak polskie a. Często końcówka rzeczowników żeńskich, np. dziewczyna - chica, przyjaciółka - amiga
b be
| playbeber | pić |
| playel barco | statek |
Dźwięk pośredni między polskimi b oraz w.
c ce
| playla casa | dom |
| playconocer | znać |
| playgracias | dziękuję |
| playla lección | lekcja |
Wymawiamy jak polskie k, kiedy stoi przed spółgłoską:
recto (czyt. rekto) - prosto, lección(czyt. leksjon)- lekcja
lub przed samogłoską a lub o:
casa (czyt. kasa) - dom, cosa (czyt. kosa) - rzecz.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy występuje po niej samogłoska e lub i (ce, ci) - wtedy wymawia się jak angielskie, seplenione th w wyrazie think (język należy umieścić między zębami) lub seplenione s. Można również wymawiać ją jak nasze polskie s, co jest popularne szczególnie w hiszpańskiej Andaluzji, na Wyspach Kanaryjskich oraz w Ameryce Łacińskiej, ale i nam na początek powinno wystarczyć: np.: cena (czyt. sena) - kolacja, cine (czyt. sine) - kino.
| Litera | Nazwa | Przykłady | Wymowa, komentarz |
| a | a | alto (czyt. alto) - wysoki el alma (czyt. el alma) - dusza |
Zwykła literka, wymawiana jak polskie a. Często końcówka rzeczowników żeńskich, np. dziewczyna - chica, przyjaciółka - amiga |
| b | be | beber (czyt. beber) - pić el barco (czyt. el barko) - statek |
Dźwięk pośredni między polskimi b oraz w. |
| c | ce | la casa (czyt. la kasa) - dom conocer (czyt. konoser) - znać gracias (czyt. grasias) - dziękuję la lección (czyt. la leksjon) - lekcja |
Wymawiamy jak polskie k, kiedy stoi przed spółgłoską: recto (czyt. rekto) - prosto, lección(czyt. leksjon)- lekcja lub przed samogłoską a lub o: casa (czyt. kasa) - dom, cosa (czyt. kosa) - rzecz. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy występuje po niej samogłoska e lub i (ce, ci) - wtedy wymawia się jak angielskie, seplenione th w wyrazie think (język należy umieścić między zębami) lub seplenione s. Można również wymawiać ją jak nasze polskie s, co jest popularne szczególnie w hiszpańskiej Andaluzji, na Wyspach Kanaryjskich oraz w Ameryce Łacińskiej, ale i nam na początek powinno wystarczyć: np.: cena (czyt. sena) - kolacja, cine (czyt. sine) - kino. |
| ch | che | el coche (czyt. el kocie) - samochód chocolate (czyt. czokolate) - czekolada la noche (czyt. la nocie) - noc |
Dźwięk pośredni między polskimi cz oraz ć. Dlatego właśnie popularny kubański taniec zapisuje się jako chachachá a czytamy go jako czaczacza. Do niedawna uważana za jedną z liter alfabetu, natomiast obecnie jedynie za złożenie spółgłosek o jednym dźwięku. |
| d | de | el dedo (czyt. el dedo) - palec la pared (czyt. la pare') - ściana |
Jak w języku polskim. Gdy znajduje się na końcu wyrazu, prawie jest delikatniej wymawiana, niekiedy ledwo słyszalna: np. usted (pan, pani) czyta się uste', przygotowując na końcu język jak do wymowy d, ale bez wydawania tego dźwięku. W Madrycie jest charakterystyczne wymawianie końcowego d identycznie jak hiszpańską literę z (czyli jak angielskie th w wyrazie think), tak więc np. Madrid czyta się jak madrith. Rzeczowniki zakończone na d są rodzaju żeńskiego, np. universidad - uniwersytet. |
| e | e | el ejemplo (czyt. el ehemplo) - przykład el egoísmo (czyt. el egojismo) - egoizm |
Jak w języku polskim. Jeśli przymiotnik (czasami też rzeczownik) jest zakończony na e, oznacza to, że jest on zarówno rodzaju żeńskiego jak i męskiego, np. grande - duży, duża; interesante - interesujący, interesująca; (estudiante - student, studentka). |
| f | efe | feliz (czyt. felis) - szczęśliwy/a feo (czyt. feo) - brzydki |
Jak w języku polskim. |
| g | ge | el gato (czyt. el gato) - kot el ángel (czyt. el anhel) - anioł girar (czyt. hirar) - skręcać el gueto (czyt. el geto) - getto el guía (czyt. el gija) - przewodnik la cigüeña (czyt. la sigłenia) - bocian |
Generalnie jak polskie g; wyjątkiem, podobnie jak przy literze c, jest sytuacja, gdy występuje po niej samogłoska e lub i (ge, gi) - wtedy wymawia się podobnie jak polskie h, tyle że bardziej charczące, gardłowe. Tak więc na przykład słowo la gente (ludzie), wymawia się jak polskie hente (nie zapominając o charakterystycznym "charczeniu"). Aby uzyskać dźwięk, który w języku polskim czyta się jako ge lub gi, umieszcza się w środku literę u (gue,gui). U nie jest w tej sytuacji w ogóle wymawiane - służy tylko rozdzieleniu liter, by uzyskać inny dźwięk. Tak więc przykładowo słowo la guerra (wojna) czyta się jak polskie gerra. Pozostaje jeszcze dopowiedzieć jak w hiszpańskim zapisać dźwięk, który po polsku oznaczyłoby się jako głe czy też głi. Otóż w tej sytuacji (co zdarza się dosyć rzadko), umieszcza się nad literą u dwie kropki: güe, güi. Zaznacza się w ten sposób, iż litera u, mimo że znajduje się pomiędzy g oraz e lub i, musi zostać przeczytana, jak np. w wyrazie vergüenza (czyt. vergłensa) - wstyd. |
| h | hache | hablar (czyt. ablar) - rozmawiać hola (czyt. ola) - cześć |
Jest w języku hiszpańskim literą niemą, nigdy nie jest wymawiana. Nawet gdy chcemy zapisać chichot, nie zapiszemy, np. hehehe, tylko jejeje (ponieważ polski dźwięk h zastepuje w hiszpańskim literka j), a gdy chcemy powiedzieć z zachwytem ah, wypowiemy jedynie a. |
| i | i | inteligente (czyt. intelihente) - inteligentny/a la película (czyt. la pelikula) - film comíamos (czyt. komijamos) - jedliśmy |
Jak w języku polskim. Gdy jest nad tą literą zaznaczony akcent, czyta się często jak polskie ji, np. el día (dzień) wymawia się jak polskie dija. |
| j | jota | joven (czyt. howen) - młody/a el jabón (czyt. el habon) - mydło |
Podobnie jak polskie h, ale bardziej charczące, gardłowe (identycznie jak w opisanym wyjątku przy literze g). |
| k | ka | el kilo (czyt. el kilo) - kilogram el kiwi (czyt. el kiłi) - kiwi |
Jak w języku polskim. Używana jedynie w wyrazach pochodzenia greckiego oraz w innych zapożyczeniach. |
| l | ele | la luna (czyt. la luna) - księżyc la pelota (czyt. la pelota) - piłka |
Jak w języku polskim. |
| ll | elle albo doble ele | ella (czyt. eja) - ona la lluvia (czyt. la juwia) - deszcz |
Do niedawna uważana za jedną z liter alfabetu, natomiast obecnie jedynie za złożenie spółgłosek o jednym dźwięku. Dźwięk trudny do wytłumaczenia, ponieważ jego wymowa jest dość zróżnicowana, w zależności od regionu. W Hiszpanii najczęściej spotykamy się z wymową j lub czegoś pomiędzy dż i dź. W Ameryce Południowej (zwłaszcza w Argentynie), można się spotkać z twardszą wymową - coś między polskimi ź oraz ż. |
| m | eme | la mujer (czyt. la muher) - kobieta la mano (czyt. la mano) - ręka |
Jak w języku polskim. |
| n | ene | negro (czyt. negro) - czarny la nieve (czyt. la niewe) - śnieg |
Jak w języku polskim. |
| ñ | eñe | español (czyt. espaniol) - hiszpański mañana (czyt. maniana)- jutro el baño (czyt. el banio) - łazienka |
Jak polskie ń, nieco bardziej wydłużone w wymowie. |
| o | o | el ojo (czyt. el oho) - oko el ordenador (czyt. el ordenador) - komputer |
Jak w języku polskim. Jest często końcówką rzeczowników męskich, np. amigo - przyjaciel, chico - chłopiec. |
| p | pe | la puerta (czyt. la płerta) - drzwi el pelo (czyt. el pelo) - włosy |
Jak w języku polskim. |
| q | cu | porque (czyt. porke) - ponieważ querer (czyt. kerer) - kochać la química (czyt. la kimika) - chemia |
Jak polskie k. Zawsze występuje po niej litera u, która jednak nigdy nie jest wymawiana. Używana jest do uzyskania dźwięków que oraz qui (czyt. ke oraz ki). Tak więc na przykład słowo el queso (ser) czyta się el keso. Zbitki qa ani qo nie istnieją, zamiast q jako dźwięku k pojawia się wówczas c (ca, co). Niewielkim wyjątkiem jest tu kilka słów obcego pochodzenia: np. quark czy quórum, gdzie litera u jest wymawiana, a więc czyta się odpowiednio: kłark, kłorum. |
| r | erre (czasami nazywana też ere) |
correr (czyt. korrer) - biegać | Jak w języku polskim, ale jest to dźwięk trochę mocniejszy, bardziej wibrujący, zwłaszcza w słowach z podwójnym r (np. el perro- pies). Wszystkie bezokoliczniki są zakończone na r, np. tener - mieć, trabajar - pracować, ser - być. |
| s | ese | sí (czyt. si) - tak el suelo (czyt. el słelo) - podłoga |
Jak w języku polskim. Graficznie nie występuje w hiszpańskim zbitka ss (jedynie gdy mowa o organizacji nazistowskiej SS). |
| t | te | tarde (czyt. tarde) - późno treinta (czyt. trejnta) - trzydzieści |
Jak w języku polskim. |
| u | u | último (czyt. ultimo) - ostatni la música (czyt. la musika) - muzyka |
Jak w języku polskim. Nie czytamy u w zbitkach que, qui, gui, gue. |
| v | uve (lub ve) |
la ventana (czyt. la wentana) - okno la verdad (czyt. la werda') - prawda |
Dźwięk pośredni między polskimi b oraz w. Mimo tego, co wiele osób mówi, błędem jest wymawianie "v" jak nasze czyste, wyraźne "b". Lepiej zacząć od wymowy zbliżonej do naszego "w" i z czasem wypracować sobie dźwięk między "w" i "b". |
| w | uve doble (też ve doble lub doble ve) |
el western (czyt. el łestern) - western el whisky (czyt. el łiski) - whisky |
Najrzadziej pojawiającą się w hiszpańskim litera, używana wyłącznie w słowach pochodzenia obcego. Wymawia się jak hiszpańskie bw wielu nazwach własnych (jak np. Walia, Wagner, Westfalia) lub też jak polskie ł w wyrazach pochodzenia angielskiego (np. Washington, washingtoniano). |
| x | equis | el texto (czyt. el teksto) - tekst la excepción (czyt. la eksepsjon) - wyjątek |
Generalnie jak w języku polskim, czyli połączenie ks. Czasem przed spółgłoską redukuje się do samego dźwięku s, np. expresión (czyt. espresjon) - wyrażenie, extremo (czyt. estremo) - ekstremalny. W wyrazach zapożyczonych z nahuatl, czyli języka Azteków, meksykańskich indian, x czytamy jako h, np. México (czyt. mehiko) - Meksyk. |
| y | i griega (lub ye) |
yo (czyt. jo) - ja voy (czyt. woj) - idę mayo (czyt. majo) - maj |
Generalnie identyczna jak opisane wyżej złożenie liter ll: w Hiszpanii najczęstsza wymowa to j lub dźwięk między dż i dź. W niektórych przypadkach wymawiane tylko jak polskie j (zwłaszcza gdy występuje na końcu wyrazu, np. soy- jestem) lub jak i (jako spójnik i- po hiszpańsku y). |
| z | zeta (lub zeda) |
el zapato (czyt. sapato) - but el pez(czyt. el pes) - ryba |
Jak angielskie th w wyrazie think (język należy umieścić między zębami). Druga możliwa wymowa to seplenione s. Jest to identyczny dźwięk jak opisany wyżej przy literze c. W hiszpańskiej Andaluzji, na Wyspach Kanaryjskich oraz w Ameryce Łacińskiej wymawia się jak s. |
Uff, to już koniec alfabetu. Pamiętajmy, że kiedy już nauczymy się wymawiać poszczególne litery, możemy zacząć czytać po hiszpańsku. Po prostu składamy je literka po literce.
Jeszcze pewna sprawa praktyczna. Słowo litera w hiszpańskim, tak jak i w polskim, jest rodzaju żeńskiego: la letra -litera. Dlatego nazwy liter są w hiszpańskim też rodzaju żeńskiego, czyli poprzedzamy je rodzajnikiem żeńskim la, np.:
| B - la be | B - (litera) be |
| H - la hache | H - (litera) ha |
| P - la pe | P - (litera) pe |